Ο εμβολιασμός έναντι του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας αποτελεί μία από τις σημαντικότερες παρεμβάσεις για την υγεία των γυναικών παγκοσμίως, καθώς για πρώτη φορά η ιατρική κοινότητα έχει στα χέρια της ένα όπλο που προλαμβάνει μία μορφή καρκίνου, τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.
Σημαντικότερο ακόμα είναι το γεγονός ότι στη χώρα μας το εμβόλιο HPV έχει ενταχθεί στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών και συνιστάται σε κορίτσια ηλικίας 12 έως 15 ετών αλλά και σε κορίτσια 15 έως 26 ετών, εφόσον δεν έχουν εμβολιαστεί στη συνιστώμενη ηλικία. Ο εμβολιασμός των κοριτσιών έχει ξεκινήσει και πλέον χορηγείται ΔΩΡΕΑΝ από τα ασφαλιστικά ταμεία της χώρας.
Ο σκοπός του εμβολιασμού είναι η μείωση της εμφάνισης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, καθώς υπολογίζεται ότι έως και 80% των σεξουαλικά ενεργών γυναικών θα προσβληθούν από τον ιό των Ανθρώπινων Θηλωμάτων, κάποιοι τύποι του οποίου μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο τραχήλου της μήτρας. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο δεύτερος συχνότερος καρκίνος σε γυναίκες κάτω των 45 ετών παγκοσμίως. Στην Ελλάδα, 600 γυναίκες διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο με καρκίνο στον τράχηλο της μήτρας, ενώ υπολογίζεται ότι ετησίως 250 Ελληνίδες χάνουν τη μάχη με το θάνατο εξαιτίας της νόσου αυτής.
Στην Ελλάδα κυκλοφορούν δύο εμβόλια. Το ένα είναι διδύναμο (Cervarix) και προστατεύει από τα ογκογόνα στελέχη 16 και 18 του HPV και το άλλο είναι τετραδύναμο (Gardasil) και περιέχει επιπλέον τους τύπους 6 και 11 οι οποίοι είναι χαμηλού κινδύνου και δεν σχετίζονται με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, αλλά με τα γεννητικά κονδυλώματα. Οι πιο σημαντικοί ογκογόνοι τύποι του ιού HPV είναι οι 16 και 18, οι οποίοι ευθύνονται για το 71,5% των περιστατικών καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
Και τα δύο εμβόλια έχουν δείξει αποτελεσματικότητα 100% έναντι των ογκογόνων τύπων HPV 16 και 18, ενώ υπάρχουν διαφορές στην αποδεδειγμένη διάρκεια προστασίας, καθώς το τετραδύναμο εμβόλιο έχει στοιχεία για 3 με 4 χρόνια, ενώ το διδύναμο έχει έως σήμερα στοιχεία αποτελεσματικότητας για τουλάχιστον 6,4 χρόνια.
Και τα δύο εμβόλια βασίζονται στην ίδια λογική, την παραγωγή αντισωμάτων μνήμης. Ωστόσο υπάρχουν διαφορές στην ανοσολογική απάντηση, δηλαδή στα επίπεδα αντισωμάτων που προκαλούν τα δύο εμβόλια και στη διασταυρούμενη προστασία που ενδέχεται να παρέχουν έναντι άλλων ογκογόνων τύπων του HPV .
Το πλεονέκτημα του Cervarix έγκειται στο ανοσοενισχυτικό σύστημα AS04 που περιέχει, σχεδιασμένο για να ενισχύει την ανοσιακή απάντηση και να αυξάνει τη διάρκεια της προστασίας έναντι των ογκογόνων τύπων 16 και 18 του ιού HPV. Το Cervarix έχει δείξει μέχρι στιγμής ότι επάγει υψηλά επίπεδα εξουδετερωτικών αντισωμάτων έναντι των τύπων HPV 16 και 18 με αποδεδειγμένη προστασία για έως και 6,4 έτη μετά τον εμβολιασμό. Τα εξουδετερωτικά αντισώματα έχουν την ικανότητα να εξουδετερώνουν τον ιό, εμποδίζοντάς τον να προσβάλλει τα κύτταρα του τράχηλου της μήτρας.
Σε εξέλιξη βρίσκεται η πρώτη μελέτη, που συγκρίνει την ανοσογονικότητα δύο εμβολίων με τη χρήση ίδιας μεθοδολογίας. Η μελέτη αυτή έχει στόχο τη σύγκριση της ανοσολογικής απάντησης μεταξύ του διδύναμου και του τετραδύναμου εμβολίου, τα αποτελέσματα της οποίας θα αναδείξουν ποιο από τα δυο εμβόλια παρέχει σταθερά υψηλότερα αντισώματα για τους τύπους HPV16 και HPV18.
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας διακρίνεται σε δύο μορφές: τον καρκίνο από πλακώδη κύτταρα και τα αδενοκαρκινώματα. Τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα στις χώρες που εφαρμόζεται ο προληπτικός έλεγχος με το τεστ κατά Παπανικολάου, η συχνότητα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας έχει μειωθεί σημαντικά. Παρόλα αυτά, η συχνότητα των αδενοκαρκινωμάτων, τα οποία πιο εύκολα ξεφεύγουν από την έγκαιρη ανίχνευση με το τεστ κατά Παπανικολάου και που η πρόγνωσή τους είναι συνήθως χειρότερη, αυξάνεται, κυρίως σε νεώτερες γυναίκες.
Οι τύποι 16 και 18 του HPV είναι οι πρώτοι σε συχνότητα ογκογόνοι τύποι και για τις δύο μορφές καρκίνου και, μαζί με έναν άλλο τύπο (τον HPV 45), θεωρούνται οι τρεις πιο ‘επιθετικοί’ τύποι του HPV (έχει αποδειχθεί ότι λοίμωξη με κάποιον από τους τρεις εξελίσσεται σε καρκίνο συχνότερα απ’ ότι η λοίμωξη με κάποιον από τους άλλους ογκογόνους τύπους). Συγκεκριμένα, ο τύπος 16 ευθύνεται περίπου για το 55% των καρκίνων από πλακώδη κύτταρα και για το 33% των αδενοκαρκινωμάτων, ενώ ο 18 για περίπου το 13% των καρκίνων από πλακώδη κύτταρα και για το 37% των αδενοκαρκινωμάτων. Δεδομένων των χαρακτηριστικών των αδενοκαρκινωμάτων που αναφέραμε προηγουμένως, η επαρκής προστασία έναντι του τύπου 18 του HPV, αποκτά ιδιαίτερη σημασία.
Σύμφωνα με πρόσφατες συμβουλευτικές οδηγίες του Ινστιτούτου Υγείας του Καναδά αναφέρεται ότι και τα δύο εμβόλια είναι ασφαλή, ενώ υπάρχει προβληματισμός για το γεγονός ότι μειώνεται η ανοσολογική απάντηση για τους τύπους HPV 6, 11 και 18 σε γυναίκες που έχουν εμβολιαστεί με το τετραδύναμο εμβόλιο μετά τα 3-5 χρόνια. Τα αντισώματα που εξουδετερώνουν τον ιό αποτελούν τη βάση της προστασίας που προσφέρουν τα εμβόλια, όπως υπογραμμίζεται και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Ωστόσο, ο εμβολιασμός έναντι του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας δεν αντικαθιστά τον προληπτικό έλεγχο με τεστ Παπανικολάου. Ο εμβολιασμός σε συνδυασμό με τον τακτικό προληπτικό έλεγχο θα μπορούσε να μειώσει την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας κατά 94% σε σύγκριση με μη παρέμβαση.